Accessibility için konuları araştırırken; aslında bu konuyu tek bir makale olarak ele almaktansa “Kimin için?”, “Yaşanan Problemler” ve “Nasıl uygulanmalıdır?” şeklinde üç farklı konu olarak ele almaya karar verdim. Böylelikle konuları daha detaylı olarak ele alabileceğim.

Accessibility’i ele almak ve hayatımda uygulamak istememin sebebi; çevremizde farkında olsak da olmasak da erişebilirlik konusunda engeli olan insanlarla karşılaşabiliyoruz. Peki hepimizin aynı gördüğü/hissettiği bu dünyayı herkes için benzer hale nasıl getirebiliriz? Önümüze çıkan engelleri nasıl birlikte aşabiliriz diye düşünürken; İlk olarak kendi mesleğimdeki çalışmalarıma nasıl çözümler bulabilirim, gündelik hayatıma nasıl dahil edebilirim diye araştırmaya başladım. Yaptığım tasarımlar öncelikli olarak iOS ve Android platformlarında olduğu için onların dökümanlarını derinden incelemeye ve projelerime uygulamaya başladım. Şu an için native platformlar üzerinden ilerlesem de sonraki zamanlarda daha fazlasını yapacağıma eminim.

Accessibility denilince tek konu ile ilgiliymiş gibi düşünülüyor, fakat Accessibility dediğimizde içerisinde birden fazla içeriği barındırıyor, bu nedenle Accessibility’i bir grup başlığı olarak ele alabiliriz. İşte bu noktada ise “Kimin için?” sorusunu sorarak ilk Accessibility’i kapsayan grubu biraz parçalara ayırmaya başlıyorum 😃

# Kimin için?

Accessibility’i ana başlıklar olarak baktığımızda 4 farklı kategori ile karşılaşıyoruz. Yani Görme Engeli (Visual Impairment), Duyma Engeli (Hearing Impairment), Fiziksel Engel (Physical Impairment) ve Bilişsel Engel (Cognitive Impairment)’dir.

# Görme Engeli (Visual Impairment)

Görme engelini 4 ana başlık altında toplayabiliriz. Bunlar; Görme engelli, görme bozukluğu, renk körlüğü ve az görmedir.

Bu engellere sahip insanlara göstermek istediğiniz görselleri göremezler, bastırmak istediğiniz butonlara basamazlar. Bu ve benzer sorunları çözebilmek için, uygulama içerisine entegre edilecek olan ekran içeriğini okuyabilecek bir third party screen reader veya iOS ve Android platformlarının sunmuş olduğu readerlar eklenebilir. Bu içerikleri okunabilecek ve etkiletişime geçmelerini sağlayacak yeni gesturelar eklenebilir.

Eklenebilecek accessibility özellikleri;

Screen reader: iOS ve Android cihazların içerisinde gömülü olarak bulunuyor. Screen reader ile uyumlu tasarımlar hazırlamak ve aktifleştirmek kullanıma hazır hale getirecektir. Eğer native screen readerları tercih etmiyorsanız 3rd party kütüphanelerden de yararlanabilirsiniz.

Adjustable font size: iOS ve Android native platformlarının font boyutlarına uygun olarak çalıştığınızda accessibility’i aktif bir şekilde kullanabilirsiniz veya kendi font boyutlarınızı çalışıp, accessibility guide’ına uygun olarak kullanıcıların istedikleri font boyutunda kullanmalarını sağlayabilirsiniz.

Voice Recognition: Uygulamayı sesli komutlar yardımı ile yönetilmesini sağlayabiliriz. Farklı bir örnek olsa da örneğin Siri Shortcuts ile uygulamanın belli fonksiyonlarını hızlıca kullanmanıza yardımcı olur.

# Duyma Engeli (Hearing Impairment)

Hiç duyamama, az duyma veya tek kulak duyma olarak ele alabiliriz.

Duyma engeli bulunan kişiler telefon, push notification, müzik veya alarm seslerini duyamazlar. Bu nedenle duyma problemi yaşayan kullanıcılar ile iletişime geçerken; haptic feedback, rich messagelar ya da görsel mesajlar ile iletilmek istenen mesajları iletebiliriz.

Eklenebilecek Accessibility özellikleri;

Vibrant Alerts / Visual Notification: Bu özellikler ile kullanıcıların ekranlarında bir içerik göstermek isterken ekranda flaş yanıyormuş gibi gösterebilir veya farklı bir titreşim tonu kullanarak dikkatini çekebiliriz.

Caption: İçeriğimizde video kullanıyorsak, video içerisinde kullanılan cümleler veya dış sesleri aktarabilmek için altyazıda bu içeriklerin iletilmesini sağlayabiliriz.

Adjustable volume control: İşitme cihazına ihtiyaç duyan kişilerin kendilerine uygun sesi azaltıp artırarak uygulama içerisindeki sesleri kendilerine göre ayarlamalarına yardımcı oluruz.

Mono Audio: Tek taraflı işitme kaybı olan kullanıcıların; hangi kulağından işitmeyi sağlıyorsa o kulağına uygun şekilde ses kanallarını birleştirerek en uygun sesin iletilmesine yardımcı oluyor, bu sayede iletilen sesin aktif olarak kullanıcıya iletilmesini sağlarız.

# Fiziksel Engel (Physical Impairment)

Ellerini veya parmaklarını kullanarak kullanılacak olan gestureları(pinch, spread, flick vb.) kullanamazlar. Butonlara basmakta ya da sliderlı ekranları kullanırken zorluk yaşarlar. Kullanıcıların ellerini kullanmadan gözlerini takip ederek, dokunmatik alanlarda stylus veya farklı toollarla uygulamaları kullanmalarını sağlayabiliriz.

*Stylus: dokunmatik ekranları kullanmaya yardımcı olan kalem

Eklenebilecek accessibility özellikleri;

Voice Recognition: Uygulamayı sesli komutlar yardımı ile yönetilmesini sağlayabiliriz. Farklı bir örnek olsa da örneğin Siri Shortcuts ile uygulamanın belli fonksiyonlarını hızlıca kullanmanıza yardımcı olur.

Speed of Pressing Buttons: Kullanıcıların ekran üzerindeki gezinme hızlarını ayarlamasını sağlayarak etkileşimlerini artırmış olacaklardır.

# Bilişsel Engel (Cognitive Impairment)

Bilişsel engeli olan kullanıcıların dikkat, hafıza, analitik, iletişim, hesaplama ve okuma(karmaşık metinleri anlama veya karmaşık talimatları takip etme) ile ilgili zorluk yaşayabilirler.

Uygulamaları kullanmak için özel bir aparata ihtiyaç duymasalar da, arayüzlerin daha sade, okunabilir ve anlaşılır olması gerekir.

Eklenebilecek accessibility özellikleri;

Intuitive user interface: Arayüzlerin daha sade ve anlaşılır olması, kullanılan component’lerin stabil olması ve ikonların anlaşılır olması kullanıcıların uygulamaları kullanmalarını kolaylaştırır.

Read aloud with simultaneous text highlighting: Uygulamaları kullanırken içeriği kolay okumalarına ve anlamalarına yardımcı olur.

Auto-text for input fields: Bazı cihazların, klavyedeki tuşlara basmayı azaltmak ve yazım hatalarını düzeltmeleri için klavyelerin yukarısında çıkan auto-textler bulunmaktadır, yazılan metinlerin doğruları veya yanlış yazılan kelimlerin doğruları ile değiştirilmesine yardımcı olur.

Accessibility için “Kimin için?” olduğunu, ne gibi problemler yaşadıklarını ve yaşanan problemleri nasıl çözebileceğimize bir giriş yaparak ilerlemek istedim. Atladığım veya eksik bıraktığım noktalar var ise beni bilgilendirirseniz, yazımı güncellemekten memnuniyet duyarım.

Yazının başında da belirttiğim gibi yukarıda paylaştıklarım mevcutta hazır olan ve kullanılan çözümler. Ancak kullanılmayan veya tamamlanma aşamasına yaklaşmış olan dünyada bazı çözümler geliştiriliyor. Bunları da toparlayarak ilerleyen zamanda paylaşacağım.

Bir sonraki “Yaşanan Problemler” yazısı ile görüşmek üzere 😃